Ιστορικό Ιερού Ναού
Ο Προφήτης Ηλίας του Μπασιάκου
14 Νοεμβρίου 2024
Πριν από πολλά χρόνια οι, τότε, κάτοικοι τής, εκεί, περιοχής, πλ. Άρεως και Μπασιάκου, από το 1850 και μετά, είχαν διακαή πόθο να ανεγερθεί Ιερός Ναός προς εκτέλεση των θρησκευτικών καθηκόντων τους, με μεγαλύτερη αυτών επιθυμία να ανεγερθεί ο ιερός Ναός επ’ ονόματι των πολιούχων και μαρτυρησάντων εν Τριπόλει, ναός αντάξιος της ιερής τους θυσίας. Για πρώτη φορά, ύστερα από τόσα χρόνια αφ’ ότου μαρτύρησαν οι Πολιούχοι μας, άρχισε να γίνεται λόγος, επίσημα, περί ανεγέρσεως ιερού Ναού στη μνήμη τους, στη συνεδρίαση του Δημοτικού Συμβουλίου της 20ής Οκτωβρίου του έτους 1869, αφού οι ενοριακοί Ναοί της πόλεως υπαγόντουσαν τότε στη διαχείριση και τον έλεγχο της Δημοτικής Αρχής.
Κατά τη συνεδρίαση εκείνη ο, τότε, Δήμαρχος Αλέξιος Νικόπουλος, εισηγήθηκε την πρόταση αυτή και το Δημοτικό Συμβούλιο αποδέχθηκε την ανέγερση του ιερού Ναού στην πλ. Άρεως, όπως οικοδομηθεί δια συνεισφορών, με σκοπό να εκκλησιάζονται σ’ αυτόν οι κάτοικοι του προαστίου, Μπασιάκου. Αποφασίσθηκε, μάλιστα, όπως επιμεληθεί του ανωτέρου σκοπού η συσταθείσα επιτροπή, από τον Μητροπολίτη, τότε, Θεόκλητο Βίμπο, και από τους, τότε, συμπολίτες, Ηλία Μαλλούχο, Διαμαντή Χατζησαράντο και Σωτήριο Καρακασόπουλο. Αποφασίσθηκε, ακόμη, να ζητηθεί από την Ιερά Σύνοδο και η άδεια της ανέγερσής του.
Αργότερα, τον Μάιο του έτους 1871, ο τότε συμπολίτης Ηλίας Μπιλίνδας, γόνος της μεγάλης πατριωτικής οικογένειας της Τριπόλεως, δήλωσε με αναφορά του προς το Δημοτικό Συμβούλιο, ότι πρόσφερε προς ανέγερση του ιερού Ναού χίλιες δραχμές, επί του παρόντος, οι οποίες είχαν τότε σοβαρή αξία. Το Συμβούλιο εξέφρασε τις ευχαριστίες του, προς τον δωρητή, και ανάθεσε στον Δήμαρχο τη φροντίδα της σύνταξης του σχεδίου· μάλιστα, διόρισε, για τη συνέχιση των εράνων, νέα επιτροπή, από τον Μητροπολίτη Θεόκλητο Βίμπο, και τους συμπολίτες, Κων. Αργυρόπουλο, Αθαν. Μαλλούχο, Γεωρ. Μακρόπουλο και Σπυρ. Μεντώρο. Σε άλλη συνεδρίαση του Δημ. Συμβουλίου, τον Ιούλιο του 1871, λήφθηκε απόφαση, όπως, δια της νομίμου οδού, ζητηθεί η παραχώρηση του αναγκαιούντος χώρου προς ανέγερση του Ναού στην πλ. Άρεως.
Το πλάτωμα αυτό, δηλ. η σημερινή πλατεία, είχε παραχωρηθεί στον Δήμο μόνο για δενδροφύτευση· η οποία δενδροφύτευση είχε αρχίσει από του έτους 1858 – 59, από τον συμπολίτη, Δημ. Λαγοπάτη, ο οποίος ήταν διορισμένος επιστάτης των Ποινικών Φυλακών, που βρίσκονταν στη σημερινή κατεδαφισθείσα αγορά κρεάτων -Νέα αγορά, σήμερα πάρκινγκ- και ο οποίος Δημ. Λαγοπάτης πρόσφερε αξιόλογη υπηρεσία στον Δήμο. Ο ανωτέρω, Δημ. Λαγοπάτης, με κατάδικους και στρατιώτες καθάρισε και ισοπέδωσε τα ερείπια του Σεραγίου και τον υπόλοιπο χώρο της σημερινής πλ. Άρεως, στο κέντρο της οποίας ήταν ακαλαίσθητη βαλτολίμνη αναδίδουσα φοβερή δυσοσμία από ακαθαρσίες και κουνούπια.
Το έτος 1866, με την υπ’ αριθ. 644 απόφαση του Δικαστηρίου Τριπόλεως, επιδικάσθηκε η κυριότητα αυτής στον Δήμο Τριπόλεως. Δύο χρόνια αργότερα και, ακριβώς την 11η Ιουνίου 1873 (από του έτους 1871 όταν ο Ηλ. Μπιλίνδας πρόσφερε τις χίλιες δρχ.), ο ίδιος ο Δήμαρχος υπέβαλε στο Δημοτικό συμβούλιο και εγκρίθηκαν τα σχέδια της δημοπρασίας, που, έγινε για τη θεμελίωση του Ναού και διατάχθηκε η κοινοποίηση της έγκρισης προς τον ανάδοχο για την εκτέλεση του έργου.
Όπως προαναφέρθηκε, η συνοικία Μπασιάκου στερείτο ιερού Ναού και οι περίοικοι της συνοικίας αυτής, άλλοι μεν εκκλησιαζόντουσαν και τελούσαν τα ιερά τους μυστήρια στον ιερό Ναό Αγίου Κωνσταντίνου (Ματζαγρά) που είχαν και ειδικό χώρο να ενταφιάζονται, και άλλοι στον ιερό Ναό της Μεταμορφώσεως του Σωτήρος, όπου τελούσαν και αυτοί τα θρησκευτικά τους καθήκοντα, όσοι κατοικούσαν πλησιέστερα προς τον ιερό αυτό Ναό, μιας και δεν υπήρχε δική τους ενορία. Μάλιστα, όσοι σήμερα χρειάζονται βεβαιώσεις (γεννήσεων, βαπτίσεων, γάμων, θανάτων κ.λ.π) καταφεύγουν στους ιερείς των ανωτέρω Ναών όπου φυλάσσονται επιμελώς τα ληξιαρχικά βιβλία των ετών εκείνων.
Η πλατεία Άρεως βρισκόταν σε άθλια κατάσταση, χωρίς μεγάλα κτίρια, εκτός μιας μόνης αρχοντικής διώροφης οικίας, η οποία περιήλθε, μετέπειτα, στον αείμνηστο οδοντίατρο, Κ. Ζαμπέλη, στον τόπο της οποίας ανεγέρθηκε το σημερινό ξενοδοχείο “Μαίναλον». Ο υπόλοιπος χώρος καταπατήθηκε, μετά την απελευθέρωση (από του σημερινού Ιερού Ναού του Νεομάρτυρα Παύλου έως και του πάρκου των Φιλοδένδρων).
Ο πόθος, λοιπόν, όλων των περιοίκων που βρισκόντουσαν σε κατάσταση κατωτάτης στάθμης στην ελεεινή αυτή περιοχή (χωρίς το πάρκο και το Δικαστικό μέγαρο) ήταν να ανεγερθεί ο Ναός επ’ ονόματι των Νεομαρτύρων Δημητρίου και Παύλου (ο τελευταίος, μάλιστα, μαρτύρησε πλησίον του Σεραγίου)· όμως, κατά παράδοξο τρόπο, καθιερώθηκε επ’ ονόματι του Προφήτη Ηλία! Ίσως να επικράτησε η επιθυμία του Ηλία Μαλλούχου και Ηλία Μπιλίνδα λόγω της προσωνυμίας τους, οι οποίοι ήσαν οι οικονομικοί μοχλοί για την αρχή και την αποπεράτωση τού εν λόγω έργου. Ο ιερός Ναός αφιερώθηκε στον ανωτέρω Άγιο Προφήτη, αλλά τα ιερά παρεκκλήσια αφιερώθηκαν στους Νεομάρτυρες της πόλης μας!
Για πολλά χρόνια τα κτίσματα του Ναού παρέμεναν ημιτελή, αποτελούμενα από τέσσερις τοίχους μέχρι τη στέγη· γύρω τους παρέμεναν ριγμένα τα, προς αποπεράτωση του κτιρίου, μάρμαρα. Για την ολοκλήρωσή του συνεχίσθηκαν οι εργασίες, με διακοπές και με εισφορές του αείμνηστου Μπιλίνδα μέχρι του θανάτου του· ο οποίος Μπιλίνδας απελθών, κατέλιπε μετά της συζύγου του Θεοφάνης δια της από 18 Σεπτεμβρίου 1881 διαθήκης τους, τα εισοδήματα της οικίας στην οποία ζούσαν στο Ναύπλιο (επί του μεγάλου Δρόμου) υπέρ διαφόρων Ναών της Τριπόλεως και του ημιτελούς ανωτέρω ιερού Ναού. Στη μνήμη του, λοιπόν, και ένεκα του μικρού του ονόματος, αφιερώθηκε, επί Δημαρχίας Ν. Λαγοπάτη (1900) ο Ναός και στη λατρεία του Προφήτη Ηλία, και έτσι επικράτησε, από τότε.
Πολύ αργότερα, και μετά τα εγκαίνια του ανωτέρω ιερού Ναού, χάριν την χριστιανικής ευσέβειας της συμπολίτιδας, Δήμητρας Παπαλεξανδρή, απέκτησαν και οι Νεομάρτυρες δικούς τους Ναούς στον ίδιο τόπο του μαρτυρίου τους, ο Νεομ. Δημήτριος το έτος 1904 και ο Νεομ. Παύλος το έτος 1921. Απόμεινε ο μόνος ενοριακός Ναός στην πόλη, Βασιλικού σχήματος και άνευ τρούλου, αυτός του Προφήτη Ηλία, που συλλειτουργεί μαζί με τους Νεομάρτυρες, και ο οποίος Ναός αποτελεί το εγκαλλώπισμα της θερινής πλ. Άρεως.
Ενθυμούμαι τον Προφήτη Ηλία χωρίς περιμάνδρωση και σιδηρά κιγκλιδώματα με σκορπισμένα, ατάκτως, γύρω του Ναού, τα μάρμαρα· αγκάθια περιέβαλλαν τον γύρω χώρο…· παρέμενε χωρίς κωδωνοστάσια και πρόναο τα οποία κατασκευάσθηκαν, τελευταία· μόνο μια μικρή καμπάνα κρεμόταν από έναν ξύλινο πάσσαλο στον τοίχο της νότιας πλευράς του Ναού.
Εκεί εφημέρευσαν ο αείμνηστος ιερέας Δημήτριος Αθανασόπουλος και ως δεύτερος επίσης εφημέριος ο αείμνηστος ιερέας Ανδρέας Παναγιωτόπουλος του οποίου τον διορισμό έχω στη διάθεση οποιουδήποτε, έχοντος ούτω: “Αριθ. 514. Εν Τριπόλει τη 17 Απριλίου 1919. Βασίλειον της Ελλάδος. Προς τον Αιδεσιμώτατον κ. Ανδρέαν Παναγιωτόπουλον. Γνωρίζω υμίν, ότι η Ιερά Σύνοδος δια της υπ’ αριθ. Πρωτ. 668 Διεκ. 7626 αποφάσεως αυτής, διώρισεν υμάς ως Β’ κανονικόν εφημέριον εν τω εν Τριπόλει Ιερώ Ναώ του Προφήτου Ηλιού. Ο τοποτηρητής Μαντινείας και Κυνουρίας Αρχ. Πολύκαρπος”.
Ο ανωτέρω αείμνηστος ιερέας μετατέθηκε, αργότερα, στον ιερό Ναό Μεταμορφώσεως (1926 έως το έτος 1955) όπου συνυπηρέτησα και τον διαδέχθηκα ο υποφαινόμενος εφημερεύων από του έτους 1951. Στο Ναό του Προφήτη Ηλία υπηρέτησε και ο αείμνηστος ιερέας Βασ. Κουλολιάς ο οποίος εξωράισε τον ανωτέρω ιερό Ναό βοηθούμενος από άξιους επιτρόπους όπως και του 94ετούς, σήμερα, ρέκτη, Ιωάννη Οικονομόπουλου.
Αν η σημερινή πλατεία Άρεως προσπαθεί να μας πείσει πως ευρισκόμαστε σε μια ωραία μεγαλούπολη με τα περίφημα πάρκα της, τότε, εκείνα τα χρόνια, όταν προχωρούσαμε βορεινότερα προς το προάστιο Μπασιάκου, τότε δεν θα είχαμε την ίδια εντύπωση· όμως, σήμερα, είναι ένα πολιτισμένο μέρος που ενώθηκε με την υπόλοιπη Τρίπολη. Τα χαμηλά τότε παλιά σπιτάκια με τους στενούς λασπωμένους δρόμους είχαν μία μεγάλη δόση ρομαντισμού· με τα μικρά παράθυρα και τους ετοιμόρροπους εξώστες, τους καχεκτικούς αλλ’ ευγενείς κατοίκους που η ελονοσία τους μάστιζε από τις γύρω λίμνες και, ιδίως την, όπισθεν, του σημερινού πάρκου, λίμνη του Κ. Καλατζόπουλου, με τα κεραμιδοκάμινα του ανωτέρω καθώς και των Περδίου, Αντωνόπουλου και Καραλή, που οι βάτραχοι σκόρπιζαν παντού τη μελωδία τους καθώς και τη δυσοσμία από ακαθαρσίες και κουνούπια.
Πολλοί, επίσης, θα ενθυμούνται το μικρό δίμετρο καρόδρομο που άρχιζε από τη σημερινή γωνιαία πολυκατοικία πλησίον του ξενοδοχείου «Ακροπόλ» και συνέχιζε, παράλληλα προς την οδό Αγίου Κωνσταντίνου και παράλληλα σε μια «ντενεκοσκεπή» πλίνθινη μάντρα ευρισκομένης στο στενόδρομο, σε άθλια κατάσταση, ρίχνοντας κατά καιρούς καρβουνίδια από τον σιδηροδρ. σταθμό για να θεραπεύσουν κάπως την προσπέλαση.
Αν προχωρούσαμε στους χωματόδρομους, αμέσως από τη βόρεια πλευρά του σημερινού Αγιο-Λια, προς του Μπασιάκου, θα ακούγαμε τη διαπεραστική συμφωνία των σκυλιών, χοίρων, κατσικιών, γαϊδουριών κ.λπ. με τις πολλές σούστες και τα κάρα… ενώ πού και πού θα ξεπρόβαλλε καμιά γριούλα καθισμένη στο πεζούλι με τη ρόκα της γεμάτη καλοσύνη. Αυτή, με άλλους μαζί, μετέφερε την κατσίκα της στην πόλη και παρέδινε, επί τόπου, το αρμεγμένο γάλα γαλομετρώντας με το τενεκεδένιο ‘κατοστάρι ή τα φρέσκα της ώρας κολοκυθάκια και αυγά που είχαν τόση νοστιμάδα, αλλά και το, στην πεζοπορία, πωλούμενο γιαούρτι από τους τσελιγκάδες Κορακαίους με τις ξύλινες βεδούρες….
Η προσωνυμία Μπασιάκου προέρχεται από την τουρκική λέξη του περιβόητου Μπασ – χακ που ασχολιότανε επί όλων των ζητημάτων ως ανώτερος δικαστής (δηλ. αντικαταστάτης του υπουργού Δικαιοσύνης) της αυτοδιοικήσεως· είχαν δοθεί και άλλα μικρότερα δικαιώματα προς λύση στους ιμάμηδες, μουφτήδες κ.λπ..
(Το προάστιο Σέχι ονομάσθηκε από τον Τούρκο Σεΐχη και είχε δικαιώματα επί ζητημάτων γάμων, διαζυγίων, κληρονομιών κ.λπ. Οι κάτοικοι κατάγονταν από το χωριό Χωρέμι Λυκοσούρας, και από το σόι Ντεζερένη, που, εγκαταστάθηκαν στο σημερινό Σέχι, το οποίο λεγόταν, αρχικά, Καρακούση, προτού κάποιος τεκές με τους Σεΐχιδές του δώσει το όνομα του Σεχίου).
Η συνοικία Μπασιάκου και η γύρω περιοχή είναι σήμερα μία ωραία συνοικία· παντού ορθώνονται πολυκατοικίες· ο πολιτισμός έχει ζωντανέψει διότι ομολογουμένως είναι η καλλίτερη τοποθεσία της Τριπολιτσάς με τα δύο μεγάλα Γυμνάσια που ανεγέρθησαν, τα σημερινά πάρκα, την πλατεία Άρεως, αλλά και την αγορά που τελευταίως έχει δημιουργηθεί στα παλιά αλώνια…
Του π. Δ. Δ.
